Dlaczego masowe represje przeciwko aktywowi wzmagały się coraz bardziej po XVII Zjeździe Partii? Dlatego, że Stalin w tym czasie tak bardzo wyniósł się ponad partię i ponad naród, że już zupełnie nie liczył się ani z Komitetem Centralnym ani z partią. Jeśli przed XVII Zjazdem uznawał jeszcze opinię kolektywu, to po całkowitym politycznym rozgromieniu trockistów, zinowjewowców, bucharinowców, gdy w wyniku tej walki i zwycięstw socjalizmu osiągnięto zespolenie partii, zespolenie narodu, Stalin w coraz większym stopniu przestał się liczyć z członkami KC Partii, a nawet z członkami Biura Politycznego. Stalin sądził, że może obecnie sam decydować o wszystkich sprawach, a pozostali potrzebni mu są jako statyści; wszystkich innych trzymał on w takiej sytuacji, że musieli tylko słuchać i wychwalać go.

Po zbrodniczym zamordowaniu S. M. Kirowa, rozpoczęły siÄ™ masowe represje i nastÄ…piÅ‚y brutalne akty naruszania praworzÄ…dnoÅ›ci socjalistycznej. Wieczorem 1 grudnia 1934 roku z inicjatywy Stalina (bez uchwaÅ‚y Biura Politycznego – uczyniono to dopiero po dwóch dniach, obiegiem) sekretarz Prezydium CIK, Jenukidze, podpisaÅ‚ nastÄ™pujÄ…ce zarzÄ…dzenie:

„I. WÅ‚adzom Å›ledczym poleca siÄ™ prowadzić w trybie przyÅ›pieszonym sprawy oskarżonych o przygotowanie lub dokonanie aktów terroru.

II. Organom sądowym poleca się nie wstrzymywać wykonywania wyroków śmierci w związku z prośbą przestępców tej kategorii o zastosowanie prawa łaski, ponieważ Prezydium CIK ZSRR nie uważa za możliwe przyjmowanie tego rodzaju próśb do rozpatrzenia.

III. Organom Komisariatu Spraw WewnÄ™trznych poleca siÄ™ wykonywać wyroki Å›mierci na przestÄ™pcach wymienionej wyżej kategorii natychmiast po wydaniu wyroków”.

ZarzÄ…dzenie to staÅ‚o siÄ™ podstawÄ… masowych faktów naruszania praworzÄ…dnoÅ›ci socjalistycznej. W wielu sfabrykowanych sprawach sÄ…dowych oskarżonym przypisywano „przygotowanie” aktów terroru, a to pozbawiaÅ‚o oskarżonych jakiejkolwiek możliwoÅ›ci rewizji ich spraw nawet wówczas, gdy przed sÄ…dem odwoÅ‚ywali wymuszone na nich „zeznania” i w sposób przekonywajÄ…cy obalali wysuniÄ™te wobec nich oskarżenia.

Należy stwierdzić, że okolicznoÅ›ci zabójstwa tow. Kirowa dotychczas kryjÄ… w sobie wiele rzeczy niezrozumiaÅ‚ych i zagadkowych i wymagajÄ… najbardziej starannego zbadania. SÄ… podstawy aby sÄ…dzić, że zabójcy Kirowa – NikoÅ‚ajewowi – pomagaÅ‚ ktoÅ› spoÅ›ród ludzi, których obowiÄ…zkiem byÅ‚a ochrona osoby Kirowa. Półtora miesiÄ…ca przed zabójstwem NikoÅ‚ajew byÅ‚ aresztowany z powodu podejrzanego zachowania siÄ™, lecz zwolniono go i nawet nie przeprowadzono u niego rewizji. Niezwykle podejrzana jest okoliczność, że gdy przydzielonego do Kirowa czekistÄ™ wieziono drugiego grudnia 1934 roku na przesÅ‚uchanie, zginÄ…Å‚ on w czasie „katastrofy” samochodowej, przy czym żadna z towarzyszÄ…cych mu osób nie ucierpiaÅ‚a. Po zamordowaniu Kirowa usuniÄ™to z pracy i skazano na bardzo Å‚agodne kary pracowników leningradzkiego NKWD na kierowniczych stanowiskach, lecz w 1937 r. zostali oni rozstrzelani. Można przypuszczać, że rozstrzelano ich po to, aby zatrzeć Å›lady organizatorów zabójstwa Kirowa. (Poruszenie na sali).

Masowe represje wzmogły się gwałtownie od końca 1936 roku po depeszy Stalina i Żdanowa z Soczi z 25 września 1936 r., adresowanej do Kaganowicza, Mołotowa i innych członków Biura Politycznego. Treść depeszy była następująca:

„Uważamy za absolutnie konieczne i pilne mianowanie t. Jeżowa na stanowisko komisarza ludowego spraw wewnÄ™trznych. Jagoda wyraźnie nie stanÄ…Å‚ na wysokoÅ›ci zadania w sprawie zdemaskowania bloku trockistowsko-zinowjewowskiego. OGPU spóźniÅ‚ siÄ™ w tej sprawie o 4 lata. MówiÄ… o tym wszyscy pracownicy partyjni i wiÄ™kszość obwodowych przedstawicieli NKWD”. WÅ‚aÅ›ciwie należy podkreÅ›lić, że z pracownikami partyjnymi Stalin nie spotykaÅ‚ siÄ™ i dlatego nie mógÅ‚ znać ich opinii. To stalinowskie sformuÅ‚owanie, że „NKWD spóźniÅ‚ siÄ™ o 4 lata” w stosowaniu masowych represji, że należy szybko „nadrobić” zaniedbania, bezpoÅ›rednio pchaÅ‚o pracowników NKWD na drogÄ™ masowych aresztowaÅ„ i egzekucji.

Trzeba stwierdzić, że sformuÅ‚owanie to zostaÅ‚o narzucone również lutowo – marcowemu posiedzeniu plenarnemu KC WKP (b) w 1937 roku. Rezolucja Plenum uchwalona na podstawie referatu Jeżowa „Nauki wypÅ‚ywajÄ…ce ze szkodnictwa, dywersji i szpiegostwa agentów japoÅ„sko-niemiecko-trockistowskich” gÅ‚osiÅ‚a:

„Plenum KC WKP(b) uważa, że wszystkie fakty ujawnione w toku Å›ledztwa w sprawie antyradzieckiego oÅ›rodka trocki-stowskiego i jego zwolenników w terenie Å›wiadczÄ…, że Ludowy Komisariat Spraw WewnÄ™trznych spóźniÅ‚ siÄ™ co najmniej o 4 lata w zdemaskowaniu tych najbardziej, zaciekÅ‚ych wrogów ludu”.

Masowe represje stosowano w tym czasie pod hasłem walki z trockistami. Czy rzeczywiście trockiści stanowili w owym czasie takie niebezpieczeństwo dla naszej Partii i państwa radzieckiego? Należy przypomnieć, że w roku 1927, w przeddzień XV Zjazdu Partii, na opozycję trockistowsko-zinowjewowską głosowało zaledwie 4.000 osób, podczas gdy za linią partii opowiedziało się 724.000. W ciągu 10 lat, które minęły od XV Zjazdu Partii do lutowo-marcowego Plenum KC, trockizm został całkowicie rozgromiony, wielu byłych trockistów wyrzekło się swych dawnych poglądów i pracowało na różnych odcinkach budownictwa socjalistycznego. Jasne jest, że w warunkach zwycięstwa socjalizmu nie było podstaw do masowego terroru w kraju.

Referat Stalina na lutowo-marcowym Plenum KC 1937 roku „O brakach w pracy partyjnej i Å›rodkach likwidacji trockistowskich i innych dwulicowców” zawieraÅ‚ próbÄ™ teoretycznego uzasadnienia polityki masowych represji pod pretekstem, że w miarÄ™ naszego marszu naprzód do socjalizmu walka klasowa musi siÄ™ rzekomo coraz bardziej zaostrzać. Stalin twierdziÅ‚ przy tym, że uczy tego historia, uczy tego Lenin.

W rzeczywistoÅ›ci zaÅ› Lenin wskazywaÅ‚, że stosowanie przemocy rewolucyjnej wywoÅ‚ane jest koniecznoÅ›ciÄ… zdÅ‚awienia oporu klas wyzyskiwaczy i te wskazania Lenina odnosiÅ‚y siÄ™ do okresu, kiedy istniaÅ‚y i byÅ‚y silne klasy wyzyskiwaczy. Gdy tylko sytuacja polityczna w kraju poprawiÅ‚a siÄ™, gdy w styczniu 1920 r. wziÄ™ty zostaÅ‚ przez ArmiÄ™ CzerwonÄ… Rostów i odniesione zostaÅ‚o najważniejsze zwyciÄ™stwo nad Denikinem – Lenin daÅ‚ instrukcjÄ™ DzierżyÅ„skiemu w sprawie zaprzestania masowego terroru i zniesienia kary Å›mierci. Lenin w nastÄ™pujÄ…cy sposób uzasadniÅ‚ to ważne posuniÄ™cie polityczne wÅ‚adzy, radzieckiej w swoim referacie na Sesji WCIK 2 lutego 1920 roku:

„Terror zostaÅ‚ nam narzucony przez terroryzm Ententy, gdy potężne mocarstwa Å›wiatowe rzuciÅ‚y przeciwko nam swoje hordy, nie cofajÄ…c siÄ™ przed niczym. Nie moglibyÅ›my siÄ™ utrzymać nawet dwóch dni, gdybyÅ›my na te próby oficerów i biaÅ‚ogwardzistów nie odpowiedzieli w sposób bezlitosny. I to oznaczaÅ‚o terror, lecz narzuciÅ‚y nam to terrorystyczne metody Ententy.

I gdy tylko osiÄ…gnÄ™liÅ›my decydujÄ…ce zwyciÄ™stwo, jeszcze przed zakoÅ„czeniem wojny, natychmiast po wziÄ™ciu Rostowa, wyrzekliÅ›my siÄ™ stosowania kary Å›mierci i dowiedliÅ›my w ten sposób, że do swego wÅ‚asnego programu odnosimy siÄ™ tak, jak obiecaliÅ›my. Mówimy, że stosowanie przemocy wypÅ‚ywa z zadania zdÅ‚awienia wyzyskiwaczy, zdÅ‚awienia obszarników i kapitalistów; z chwilÄ… rozwiÄ…zania tego, wyrzekamy siÄ™ wszelkich Å›rodków wyjÄ…tkowych. DowiedliÅ›my tego w praktyce”. (DzieÅ‚a t. 30, str. 303 – 304, wyd. ros.).

Stalin odszedÅ‚ od tych wyraźnych i jasnych wskazaÅ„ programowych Lenina. Potem, gdy zlikwidowane zostaÅ‚y już wszystkie klasy wyzyskiwaczy w naszym kraju i nie byÅ‚o żadnych w jakimkolwiek stopniu poważnych podstaw do masowego stosowania Å›rodków wyjÄ…tkowych, do masowego terroru, Stalin nastawiaÅ‚ PartiÄ™, nastawiaÅ‚ organy NKWD na masowy terror. Terror ten byÅ‚ faktycznie skierowany nie przeciwko resztkom rozbitych klas wyzyskiwaczy, lecz przeciwko uczciwym pracownikom partii i paÅ„stwa radzieckiego, przeciwko którym wysuwano kÅ‚amliwe, oszczercze, niedorzeczne oskarżenia o „dwulicowość”, „szpiegostwo”, „szkodnictwo”, przygotowywanie jakichÅ› zmyÅ›lonych „zamachów” itp.

Na lutowo-marcowym Plenum KC w 1937 roku szereg czÅ‚onków KC w istocie rzeczy kwestionowaÅ‚o sÅ‚uszność wytyczonego kursu na masowe represje pod pretekstem walki z „dwulicowcami”.